Bogumił Książek, Aeneas und Diogenes

26.07.2014 do 08.10.2014

Eneasz i Diogenes – postać mityczna i postać realna; bohater antycznej legendy oraz grecki, jak najbardziej realny filozof, stali się zaskakującą inspiracją pobudzającą twórczość Bogumiła Książka. Przepełniona symboliką historia trojańskiego uciekiniera, który po latach tułaczki wylądował na pięknej plaży południowowłoskiej Porto Badisco , a także analityczny umysł greckiego mędrca, zbiegły się w banalnej z pozoru tematyce prac malarza.
Płótna przedstawiają bowiem zwykły fakt wypoczynku anonimowych, spieczonych słońcem turystów, którzy błądzą bez celu po plaży lub brodzą w orzeźwiającym morzu. Sugerując się tytułem wystawy, można byłoby żądać, by na płótnach pojawił się ów Eneasz, jego rodzina lub postacie, które napotkał podczas trudnej podróży. Intrygujący tytuł zapowiada mit, bajkę, kieruje nas niczym XIX-wiecznych bywalców corocznych „salonów” do obejrzenia „historii”, opowieści wymalowanej na szeregu płócien. Nic bardziej mylnego … na płótnach brak trojańskiego bohatera, brak mitycznych stworów. Widz ogląda siebie samego … turystę korzystającego z uroku południowowłoskiej plaży; roześmianą dziewczynę w skąpym stroju kąpielowym, dostojną matronę w źle dobranej bieliźnie kąpielowej, opalonego osiłka czy starca ostrożnie brodzącego w wodzie. Rzeczywistość odarta została z mitu… nikt nie spotka tu Eneasza.

Pomimo wyrzucenia mitologicznych bohaterów za obręb płótna; zastąpienia ich zwykłymi, nie z tej „bajki” plażowiczami, aura prac Bogumiła Książka łudzi i wciąga widza. Realistyczne malowane; zaznaczające swoją obecność postacie, umieszczone zostały w przestrzeni wybrzeża, które niepokoi. Zwykłe z pozoru piasek i woda stają się nierealne; stają się dziwnie obcą przestrzenią otaczającą i wchłaniającą postacie, które zanurzają się w błękitną toń nie wody, ale oparów. Ponton z roznegliżowanymi postaciami lub zażywający kąpieli suną w błękitnej, nierealnej sferze łączącej w sobie nieprzenikalną płaskość, jak i poczucie szybowania w chmurach. Przestrzeń ta załamuje się, widoczne są abstrakcyjne plamy i linie. Przeszywają one płótna niczym ostre brzegi spienionych fal, rysujące powierzchnię morskiej toni. Senne widzenie, rozwijane na kolejnych obrazach dzięki białym smugom farby, zostaje nagle przerwane … wracamy do realności, ponownie widzimy tylko wybrzeże popularnego kurortu i zwykłych turystów.

Zawieszenie między jawą a snem, między racjonalnym tokiem myślenia a płatającą figle fantazją, widoczne jest także na płótnach z „Diogenesem”. Także tutaj, sugestia tematu może zachęcać do poszukiwań tradycyjnego; pojmowanego nowożytnie wizerunku myśliciela z całym potrzebnym do tego repertuarem atrybutów. Owa otoczka portretu ideowego i życzeniowego została odrzucona przez artystę, który przedstawił antycznego myśliciela w nowym wcieleniu- w postaci hipisa, znanego niektórym bywalcom krakowskich Błoni. Postać odludka, żyjącego obok społeczeństwa i nie zaprzątającego sobie głowy „stadnymi” prawami i zwyczajami, stała się swoistym przypomnieniem postaw życiowych wielu antycznych „dziwaków”, dla których otaczający świat stawał się ułudą i mamiącym tylko niedoskonałym widziadłem abstrakcyjnego ideału.

Postać historycznego i oderwanego zarazem od świata Diogenesa dopełnia doskonale mit Eneasza, traktowanego przecież przez Rzymian jako realnego praprzodka. Obie postacie zawieszone zostały między jawą a snem, są obecne i nieobecne zarazem.

Płótna Bogumiła Książka zdają się być także sentymentalnym przypomnieniem wieloletniego pobytu we Włoszech, także w owym słonecznym Porto Badisco- miejscu lądowania legendarnego okrętu Eneasza. Stanowią swoiste wspomnienie własnej artystycznej podróży, inspiracji tradycją, od której twórca się nie odcina … wręcz przeciwnie, czerpie pełnymi garściami.

Michał Hankus