Anna Orbaczewska, Then

Prace Anny Orbaczewskiej powstają na kanwie fotografii. Celem artystki nie jest jednak precyzyjny fotorealizm. Wręcz przeciwnie. To raczej niedowierzanie tej obiektywnej wizji. Ciągłe poszukiwanie właściwego obrazu tego co zobaczyła, przeżyła i zarejestrowała.

Inspiracja fotografią czytelna jest tu na pierwszy rzut oka. Główne motywy obrazów przywodzą na myśl fotorelacje z rodzinnych wakacji – malownicze pejzaże, a na ich tle wizerunki bliskich, dzieci, domowych zwierząt. Sytuacje zwyczajne, kadry banalne, a jednak intrygują. Ale też wprawiają w lekkie zakłopotanie.

Krępujące staje się poczucie, że są to historie podejrzane. Uchwycone przypadkiem, z ukrycia, z dystansu. Patrzymy zza pleców niczego nieświadomych postaci. Ludzie na tych obrazach wpatrują się w coś, co widoczne jest tylko dla nich. Zachowują się naturalnie, często jakby niezgrabnie, dlatego że nie pozują. Zdają się być zanurzeni w prywatnym świecie, nie wiedzą, że są oglądani.

Ten naturalizm i perspektywa podglądacza intryguje, bo budzi w nas wstydliwą, a jakże ludzką ciekawość cudzego życia. Podsyca ją nastrój tych prac – intymny, nostalgiczny i pełen napięcia

Z obrazów tych emanuje bowiem jakiś niewyjaśniony niepokój. Artystka podkreśla, że jego źródłem jest fotograficzny pierwowzór – zdjęcie z „barthesowską raną”, która wręcz zmusza ją do malarskiej transpozycji.

Maluje więc realistycznie, konkretnie, zmysłowo, lecz tylko do pewnego stopnia. Ostatecznie    zakłóca uchwyconą wizję – nienaturalnie rozświetla, wzmaga kontrasty, rozmywa kontury. Rzeczywisty obraz rozpływa się na obrzeżach, uabstrakcyjnia, a miejscami całkowicie zanika.

Anna Orbaczewska już po raz kolejny zestawia swoje obrazy w cyklu zatytułowanym Wtedy. Choć tytuł ten brzmi niejednoznacznie to jednak automatycznie przywodzi na myśl wspomnienia. Te zaś bywają zatarte, fragmentaryczne, niejasne – jak obrazy na płótnach Orbaczewskiej. Przy tym artystka podkreśla, że nawet postrzeganie chwil utrwalonych na fotografii, nieustannie się zmienia.

W malarstwie swym Orbaczewska daje wyraz tym, subiektywnie odczuwalnym zmianom. Ale nie poprzestaje na postrzeganiu własnym. Podważa też sens jakichkolwiek powierzchownych i jednorodnych interpretacji rzeczywistości. Często nawiązuje do tych, które odgórnie nam się narzuca - perspektyw determinowanych przez kulturę, system społecznych ról i norm, które ostatecznie nie definiują właściwego sensu życia.

Może dlatego inspiruje ją przyroda? A także dzieci. Może ze względu na ich unikatowe, naiwne postrzeganie świata i wrażliwy, po prostu naturalny, pierwotny sposób bycia?

Natura jest osobnym tematem ostatnich obrazów Orbaczewskiej – nadbrzeżnych pejzaży, widoków nieba, czy studium„wyłaniającej się z  morza skały”. Klimat tych prac jest zgoła odmienny od dzieł figuratywnych. Panuje tu nastrój spokoju i kontemplacji. Obrazy te łagodzą egzystencjalny niepokój. Przyroda jawi się tu jako miejsce wytchnienia, upragniona samotnia, azyl.

Gerard Richter podkreślał że: Naturalne widzenie nie zaspokaja nas, dlatego uprawiamy malarstwo, a myśl ta z pewnością bliska jest Annie Orbaczewskiej.

Artystka maniakalnie powraca wciąż do tych zatrzymanych w czasie momentów. Przetwarza je, multiplikuje, ożywia na płótnie, a zarazem dekonstruuje, uabstrakcyjnia i oczyszcza. Nie ufa obiektywnej percepcji. Przepracowuje nieustannie emocje, uczucia i myśli, które wywołała w niej dana chwila. A przy tym stara się dotrzeć do źródeł, istoty swoich przeżyć. Czegoś wspólnego dla „wtedy” i „teraz”.

Justyna Gongała